Kurd - History / مێژووی کورد

Dîroka Kurd - Have Kurdî , English and کوردی languages

(English)

Kurdish people or Kurds are an Iranic ethnic group native to the mountainous region of Kurdistan in Western Asia, which spans southeastern Turkey, northwestern Iran, northern Iraq, and northern Syria. There are exclaves of Kurds in Central Anatolia, Khorasan, and the Caucasus, as well as significant Kurdish diaspora communities in the cities of western Turkey (in particular Istanbul) and Western Europe (primarily in Germany). The Kurdish population is estimated to be between 30 and 45 million.

Kurds speak the Kurdish languages and the Zaza–Gorani languages, which belong to the Western Iranian branch of the Iranian languages.

Kurds do not comprise a majority in any country, making them a stateless people. After World War I and the defeat of the Ottoman Empire, the victorious Western allies made provision for a Kurdish state in the 1920 Treaty of Sèvres. However, that promise was broken three years later, when the Treaty of Lausanne set the boundaries of modern Turkey and made no such provision, leaving Kurds with minority status in all of the new countries of Turkey, Iraq, and Syria. Recent history of the Kurds includes numerous genocides and rebellions, along with ongoing armed conflicts in Turkish, Iranian, Syrian, and Iraqi Kurdistan. Kurds in Iraq and Syria have autonomous regions, while Kurdish movements continue to pursue greater cultural rights, autonomy, and independence throughout Kurdistan.

(Kurdî)

Kurd neteweyeke û komeke etnîkî ya dîrokî ya Rojhilata Navîn e ku bi zimanekî di malbata zimanî ya îranî de ye xeber didin. Kurd bi piranî li ser axa Kurdistanê dijîn ku piştî hilweşandina Împeratoriya Osmanî, Kurdistan di navbera netewedewletên ereb, tirk û fars (Tirkiye, Sûrî, Iraq û Îranê) de tê parçekirin û tê parvekirin. Li derveyî Kurdistanê kurd li Anatolyaya Navîn, Xorasan û Qefqasyayê jî dijîn, herwiha diyasporayeke kurdan a mezin li welatên ewropî hene.

Her çiqas hejmara rastî ya tevahiya kurdan di hejmartinên nifûsê de ji aliyê dewletên ku li ser axa Kurdistanê hatine avakirin nayê behskirin jî nifûsa kurdan li gorî texmînên 2015an û 2017an li seranserê cihanê û li Kurdistanê di navbera 30–45 milyon e. Nifûsa kurd a herî zêde (14-21 milyon kes) li Tirkiyeyê ye.

Piraniya kurdan misilman in, kurdên ku bi hewramanî, kurmancî û soranî xeber didin bi piraniya xwe sunî ne û ji mezheba şafiî ne. Li herêmên Kirmaşan, Luristan û Hamedan ên Başûrê Kurdistanê kurdên şia jî hene ku bi kelhûrî an jî feylî xeber didin. Kurdên elewî li Bakurê Kurdistanê, li herêmên Dêrsim, Mereş, Meledî, Erzingan, Sêwasê hwd dijîn.

Piştî Şerê Cîhanî yê Yekem hêzên hevalbend ên rojavayî bi ser ketin û di Peymana Sevrê ya 1920an de ji bo avakirina dewleteke kurdî şert dan. Lêbelê, bi Peymana Lozanê hidûdên Tirkiyeya îro hatine danîn û ev soz piştî sê salan hatiye şikandin. Di encamê de li dewletên ku li ser perçeyên Kurdistanê hatine damezrandin kurd mane bê statû.

Dîroka nêzîk a kurdan gelek komkujî, serhildan û pevçûnên çekdarî yên hîn jî li çar aliyê Kurdistanê berdewam in dîtiye. Kurd li Iraq û Sûriyê xwediyê herêmên otonom in, pê re hereketên kurdan li seranserê Kurdistanê ji bo heqên xwe yên kulturî, otonomî û serxwebûnê têdikoşin.

(کوردی )

کورد نەتەوەیەکی گەورەی نیشتەجێی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستن کە ژینگە سەرەکییەکەیان بە کوردستان دەناسرێت کە بە سەر وڵاتانی ئێران و ئێراق و تورکیا و سووریا بەشکراوە و لە شاخەکانی ئاناتۆلی ھەتا زنجیرە چیای زاگرۆس درێژ دەبێتەوە. کوردەکان لە شوێنەکانی دیکەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاستیش بڵاوبوونەتەوە. ئامارێکی فەرمی لەسەر ژمارەی کوردەکان نییە بەڵام بە ٥٠ ھەتا ٧٠ ملیۆن کەس مەزەندە دەکرێت. زمانی کوردەکان لقێکە لە زمانە ھیندوئەورووپایییەکان. زۆربەی کوردەکان موسڵمانی سوننەن و ئەوەی دەمێنێتەوە موسڵمانی شیعە و یارسان و عەلەوی و ئێزیدی و شەبەک و مەسیحی و جووە.