Hayedeh

텍스트없이 인터넷없이 오프라인으로 노래하기

معصومه دده‌بالا با نام هنری هایده (زادهٔ ۲۱ فروردین ۱۳۲۱ در تهران – درگذشتهٔ ۳۰ دی ۱۳۶۸ در سان فرانسیسکو، کالیفرنیا) خوانندهٔ سرشناس و بانوی آواز موسیقی سنتی و پاپ ایرانی بود. هایده خواهر بزرگتر مهستی خواننده پر آوازه ایرانی بود. هایده دارای صدای کنترآلتو بود و بیش از دو دهه فعالیت در اجرای آواز و ترانه‌های ایرانی داشت.[۱]

در فروردین ۱۳۹۸ توسط شهرداری لس‌آنجلس ستاره‌ای به نام این هنرمند ایرانی در بلوار مشاهیر شهر لس‌آنجلس در کنار بزرگترین هنرمندان جهان قرار داده شد[۲] و نام «هایده» توسط شورای شهر و شهردار لس آنجلس به عنوان بخشی از میراث فرهنگی و هویت ایرانی[۳] و میراث هنری[۲] این شهر به ثبت رسید. همچنین طی مراسمی، با حضور شهردار و اعضای شورای شهر لس‌آنجلس و خانواده و دوستداران وی، نام هایده در تقویم شهر لس‌آنجلس به ثبت رسید.

هایده که نام اصلی او معصومه دده‌بالا بود، در تهران متولد شد.[۴] پدر وی محمد دده‌بالا و مادرش زینت بلغاری بودند. هایده در ابتدا به‌واسطهٔ صدای توانمند، اپرایی و آلتو اش و سپس با پالودن صدایش به واسطهٔ دقت بیشتر، غزل‌سرایی و تنوع برجسته شد. صدای هایده به لحاظ زیباشناختی با صدای آوازخوان دیگر موسیقی ایرانی، دلکش، که از وی قدیمی‌تر بود مقایسه می‌شد. در کنار توانایی صوتی درخور توجه، محبوبیت هایده در میان شنوندگان ایرانی، در درجهٔ اول به‌دلیل تسلط وی بر اصول بنیاد موسیقی، صدای زایا، مجموعه‌ای از آهنگ‌های ایرانی و اجرای ردیف‌های آواز بوده‌است. این اجراها جایگاه وی را در فهرست آوازخوان‌های برجستهٔ موسیقی ایرانی در سدهٔ بیستم میلادی تثبیت کرد. خواهر کوچک‌تر او، مهستی نیز از خوانندگان معروف ایرانی بود که حدود سه سال، پیش از هایده خوانندگی را آغاز کرد.[۵]

هایده در سال ۱۹۷۹ به بریتانیا و کمی بعد به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کرد. وی تا پایان عمر در لس آنجلس زندگی کرد. وی فردای کنسرتی در شمال کالیفرنیا بر اثر حمله قلبی درگذشت و چند روز بعد در گورستان وست‌وود هالیوود به خاک سپرده شد.

آغاز کار و تمرین موسیقی

پیش از آنکه هایده به جرگهٔ آوازخوان‌های مشهور بپیوندد، خواهر جوانترِ او — که با نام هنری مهستی مشهور بود — جایگاهی در میان خوانندگان حرفه‌ای به‌دست آورده بود. هایده نزد استادان موسیقی ایرانی شاگردی کرد؛ وی آموزش را با علی تجویدی، مربی آواز، استاد ویلن و آهنگساز شروع کرد، تجویدی کسی بود که با دلکش نیز همکاری داشت.[۶] البته هایده پیش از آنکه تجویدی صدای وی را در اجرایی عمومی بشنود، تبحری در موسیقی یافته بود. تجویدی پس از شنیدن صدای هایده بی‌درنگ رجیستری‌های نادر در عمق صدای آلتوی هایده را تشخیص داد. این رجیستری‌ها رنج میانهٔ بسیط (پردامنه) صدای هایده را آشکار ساخت و تجویدی آموزش و یاری در آموختن مجموعهٔ موسیقی آوازی ایرانی را به هایده ارائه کرد. در آغاز صدای بسیط (پردامنه) و خوش‌میزان هایده، آمیزه‌ای از نقدهای قوی و توجه مردمی را به دست آورد.[۵]

هایده، آنگونه که خود به کرات در چندین مصاحبه متذکر شده‌است، تحت تأثیر صدای پر قدرت و شیوهٔ آوازخوانی دلکش، خوانندهٔ صاحب سبک و بلندآوازهٔ آن دوران، روی به عالم موسیقی آورد. وی در سال ۱۳۴۷، فعالیت حرفه‌ای خود را با خواندن ترانه «آزاده» که اثر استادش علی تجویدی بر روی آخرین سروده رهی معیری بود آغاز کرد.[۷] اجرای ترانه «آزاده» با ارکستر بزرگ گل‌ها در رادیو تهران آغاز کار هایده بود. وی پس از اجرای چندین اثر دیگر از تجویدی و دیگر آهنگسازان بنام، از جمله همایون خرم، در برنامه گل‌ها، از نخستین سال‌های دهه ۱۳۵۰ به خواندن ترانه‌های پاپ علاقه‌مند شد که بیشتر از ساخته‌های فریدون خشنود، جهانبخش پازوکی، محمد حیدری و انوشیروان روحانی بودند.

Aalame Yek Rangy

Afsaneyeh Hasti

Arousak

Asheghtarin

Bahane

Bahar Bahar

Ey Zendegi Salam

Ham Khooneh

Khoone Be Khoone

Nagoo Nemiyam

Parishoon

Ravy

Roozaye Roshan

Saghi

Shabe Eid

Shabeh Eshgh

Shanehayat

Siah Cheshmoon

Soghati

Vay Be Halesh

Zendegi